W dniu 12 października 2021 roku w gmachu Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie odbyło się sympozjum poświęcone osobie ks. prof. Andrzeja Maryniarczyka SDB, połączone z prezentacją jego poglądów. Planowaną już wcześniej uroczystość, udało się zrealizować stacjonarnie (choć w nieco innej formie niż pierwotnie to planowano). Początkowo sympozjum miało być uświetnione osobistą obecnością prof. Maryniarczyka, któremu Naukowe Towarzystwo Tomistyczne (NTT) przyznało medal: Tomista esse auso, za wybitne dokonania na polu metafizyki i dydaktyki filozoficznej. Niestety, ograniczenia spowodowane pandemią koronawirusa, a potem niespodziewana śmierć Laureata, udaremniły te plany. W związku z tym, członkowie Naukowego Towarzystwa Tomistycznego zdecydowali się przekazać medal ks. dr. hab. Tomaszowi Dumie jako uczniowi i następcy ks. Maryniarczyka na stanowisku Kierownika Katedry Metafizyki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
Wśród prelegentów, występujących na sympozjum, znaleźli się naukowcy z różnych ośrodków naukowych.
Sympozjum rozpoczęło się słowem wstępnym, wygłoszonym przez prof. dr hab. Artura Andrzejuka (Przewodniczącego NTT oraz Kierownika Katedry Historii Filozofii UKSW). Andrzejuk przywitał zaproszonych gości oraz uczestników, prezentując zarazem krótko historię medalu: Tomista esse auso, a także sam proces podejmowania decyzji o przyznaniu go Andrzejowi Maryniarczykowi. Zaznaczył również, że nie sposób wymienić w krótkim czasie zasług nagrodzonego oraz wyraził podziw dla jego tytanicznej pracy. Ksiądz prof. Maryniarczyk był bowiem promotorem niezliczonych prac magisterskich i doktorskich (które niejednokrotnie były pracami wybitnymi, zgłaszanymi do Nagrody im. Profesora Mieczysława Gogacza), współtwórcą Powszechnej encyklopedii filozofii oraz autorem wielu haseł w tejże. Zarazem znajdował jeszcze czas na owocną pracę naukową, do końca doskonaląc warsztat metafizyka.
Kończąc swoją wypowiedź, prof. Andrzejuk, wraz z pozostałymi członkami zarządu NTT (dr hab. Michałem Zembrzuskim i mgr Natalią Herold) wręczył medal ks. prof. Dumie. Tym wydarzeniem rozpoczął się kolejny etap sympozjum – wystąpienia prelegentów.
Pierwszym prelegentem był ks. dr hab. Tomasz Duma (KUL), który w swoim wystąpieniu, zatytułowanym: Metafizyka jako system. Ks. A. Maryniarczyka koncepcja metafizyki realistycznej, zaprezentował najważniejsze cechy uprawianej przez Maryniarczyka metafizyki. Prezentacji tej dokonał, zaczynając od pytań o to, jaka powinna być filozofia (systemowa czy asystemowa?) i zwracając uwagę zarazem na rozmaite trudności związane z budowaniem filozofii systemowej. Prelegent zwrócił również uwagę, że sam Maryniarczyk opowiadał się za systemem tomizmu egzystencjalnego, a następnie wymienił krótko podstawowe wyznaczniki tej odmiany tomizmu, podkreślając, że system metafizyki tomistycznej w wydaniu lubelskiego metafizyka nie ma charakteru zamkniętego, lecz jest otwarty na pogłębianie, rozszerzane o nowe zagadnienia i na korekty.
Drugim prelegentem był ks. bp dr hab. Jacek Grzybowski z UKSW. W swoim wystąpieniu, zatytułowanym: Darwinizm a metafizyka – ks. Maryniarczyka refleksje na temat ewolucji biologicznej, przedstawił główne aporie, związane z samą koncepcją ewolucji oraz sposób prowadzenia przez Maryniarczyka dyskusji ze zwolennikami teorii ewolucji. Grzybowski zaprezentował również Maryniarczykową koncepcję stworzenia świata ex nihilo, aktem stwórczym Boga. Wskazał także na akcentowaną w tej koncepcji rolę celowości świata, która to celowość pozwala człowiekowi odkryć na drodze analizy skutkowo-przyczynowej „Autora” porządku dostrzeganego w przyrodzie. Biskup Grzybowski dodał ponadto, że Maryniarczyk akceptował istnienie mikro-ewolucji, krytykując zarazem makro-ewolucję jako przechodzenie między gatunkami.
Kolejnym prelegentem była mgr Natalia Gondek (KUL), która w roku 2014 była laureatką Nagrody im. Profesora Mieczysława Gogacza za najlepszą pracę magisterską z dziedziny tomizmu (promotorem tej pracy był prof. Maryniarczyk). W swoim referacie, zatytułowanym: Specyfika separacji metafizycznej w ujęciu A. Maryniarczyka, przedstawiła podstawowe elementy tej tomistycznej metody poznawczej. Prelegenta zwróciła uwagę na Tomaszowe źródła stosowanej przez Maryniarczyka metody. Natalia Gondek wymieniła także trzy etapy metody separacji metafizycznej. Pierwszym z nich jest wskazanie na zakres poznania, drugim – analiza poznawcza rzeczywistości ujętej w sądach egzystencjalnych, trzecim zaś, przejście od ujęć kategorialnych istoty i istnienia do ujęć transcendentalnych.
Jako kolejny wystąpił dr hab. Tomasz Pawlikowski (pracownik naukowy Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy). W swoim referacie, zatytułowanym: Identyfikacja pryncypiów i separacja metafizyczna w procesie poznania bytu jako bytu, skupił się na porównaniu metody separacji Maryniarczyka z metodą identyfikacji pryncypiów bytu Gogacza. Zdaniem prelegenta, dostrzegane różnice między prezentowanymi metodami poznawczego dochodzenia do bytu jako bytu, wynikają z przyjęcia przez obu filozofów odmiennej koncepcji poznania ludzkiego. Ponadto Pawlikowski zaprezentował formułowanie się metody separacji w tle historycznym (w dziejach filozofii). Poza różnicami, prof. Pawlikowski wskazał także na pewne podobieństwa w porównywanych metodach poznawania, a są to jego zdaniem: przyjęcie naturalnej genezy ludzkiego poznania oraz wskazywanie na podstawowe elementy bytu, ujmowane w poznaniu.
Ostatnim prelegentem był dr hab. Michał Zembrzuski (UKSW, Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Łomżyńskiej). Na początku swojego wystąpienia, zatytułowanego: Zagadnienie transcendentaliów w ujęciu ks. prof. Andrzeja Maryniarczyka, zwrócił uwagę, iż temat ten nie był wiodącym zagadnieniem w badaniach metafizycznych Maryniarczyka, lecz mimo tego pojawia się w jego pracach dość często. Prelegent zauważył, że przede wszystkim transcendentalia stanowią ważną kwestię w kontekście metafizycznego poznawania, gdyż – zdaniem Maryniarczyka – pomagają w precyzowaniu odpowiedzi na pytanie, dlaczego poznanie w ogóle się dokonuje. W takim kontekście transcendentalia stają się swoistymi „skrótami” sądów egzystencjalnych, świadcząc o tym, że człowiek poznaje rzeczywistość w jej jednostkowych charakterze. Kończąc swoje wystąpienie, Zembrzuski zwrócił uwagę, że ujęcie transcendentaliów w szkole lubelskiej i w tomizmie konsekwentnym jest podobne.
Sympozjum zakończył prof. Andrzejuk, dziękując wszystkim za udział i zapraszając na kolejne, planowane spotkania. Pierwszym, czasowo najbliższym, jest seminarium 19 października: Czy wolna wola jest wolna? Odpowiedź św. Tomasza z Akwinu. Prowadzącymi i prelegentami będą dr hab. Magdalena Płotka oraz dr hab. Michał Zembrzuski. Drugim z kolei ważnym wydarzeniem będzie XV. Edycja Nagrody im. Mieczysława Gogacza, która odbędzie się 13 listopada 2021 roku.
Rozmowy i dyskusje po sympozjum przeniesiono do kuluarów.
Sprawozdanie przygotowała: Izabella Andrzejuk
Fotografie: Paweł Mierzejewski